Gmina Brańsk
Panorama w okolicach Brańska (fot. B. Komarzewski)
W skład gminy wchodzą też wsie chłopskie stanowiące dobra szlacheckie (Domanowo, Mień, Dębowo, Koszewo, Kiewłaki, Glinnik, Markowo Wielkie, Widźgowo), wsie bojarskie – Kiersnowo, Kadłubówka, Poletyły oraz wsie szlacheckie – Popławy, Brzeźnica, Płonowo, Puchały, Szmurły.
Po raz pierwszy jednostkę administracyjną o nazwie gmina Brańsk utworzono w 1934 r. Z niewielkimi przerwami stan ten trwał do 1975 r., kiedy to w ramach gierkowskiej polityki połączono miasta i gminy. Na skutek starań mieszkańców, głównie Brańska i Rudki, w 1992 r. nastąpił powrót do stanu sprzed reformy Edwarda Gierka – utworzono trzy odrębne jednostki administracyjne miasto Brańsk, gminę Brańsk i gminę Rudka.
Las (fot. B. Komarzewski)
Na terenie gminy pozostało niewiele obiektów zabytkowych. Warto obejrzeć drewniany kościół parafialny pw. św. Doroty w Domanowie z XVIII w., a rozbudowany w 1875 r. (wewnątrz obraz z 1648 r. Gioeaniego Verentiego Matki Bożej z Dzieciątkiem, ambona z 1737 r.), drewniany kościół parafialny pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Klichach z lat 30. XX w., resztki dworu w Kalnicy (z drugiej połowy XIX w.), miejsca pamięci narodowej w Olszewie (okazały pomnik), Domanowie, Pruszance Starej.
* * *
Gmina Brańsk leży na ważnym szlaku komunikacyjnym Warszawa – Białowieża. Na jej terenie zamieszkuje 5921 osób (według stanu na 30 czerwca 2016 r.). Gmina ma powierzchnię 22 743 ha.
Wiatrak w Burchatach (fot. B. Komarzewski)
Gmina posiada w dostatecznym stopniu zorganizowaną sieć usługową. Szczególnie ożywiona działalność prowadzona jest w tartacznictwie (Spieszyn, Kalnica), młynarstwie (Kadłubówka, Dębowo), rzeźnictwie i wędliniarstwie (Patoki, Brzeźnica), transporcie samochodowym (Popławy, Poletyły), usługach remontowo-budowlanych (Patoki, Chojewo). Mimo to usługi nadal stanowią pokaźną przestrzeń do zagospodarowania. Wciąż istnieje na tym rynku luka, którą można zapełnić stosunkowo niedużymi nakładami kapitałowymi.
Głaz narzutowy, okolice Oleksina (fot. B. Komarzewski)
Gmina położona jest w najczystszym ekologicznie regionie Polski w otoczeniu pięknych, malowniczych lasów. Zachowały się tu unikalne elementy fauny i flory. Funkcjonujący przemysł nie stanowi żadnego zagrożenia dla środowiska naturalnego.
Wieś Kalnica (fot. B. Komarzewski)
Ziemia gminna jest terenem o sprzyjających warunkach do rozwoju agroturystyki, stanowi wymarzone miejsce do wypoczynku na świeżym powietrzu, grzybobrania, wędkowania, czy też pieszych wędrówek. Czyste powietrze i panujący tu spokój sprawiły, że tereny te stały się ulubionym miejscem wypoczynku dla wielu turystów.
opracowanie części historycznej Zbigniew Romaniuk
