Zadbaj o kondycję swojego mózgu

^{Szacuje się, że ludzki mózg ma pojemność ok. 250 000 TB. Pojemność bardzo dobrego komputera to ok. 10 TB}

Dendryty odbierają informacje za pośrednictwem połączeń zwanych synapsami. Jeżeli nie będziemy dostatecznie często używali tych połączeń, dendryty mogą zanikać, co z kolei zmniejszy zdolność mózgu do zapamiętywania nowych wiadomości i wydobywania z pamięci starych informacji.

Mimo starzenia się mózg zachowuje jednak niezwykłą zdolność wzrostu, adaptacji i zmian wzorców połączeń. Tego typu odkrycia stanowią podstawę do ćwiczenia mózgu.

Celem ćwiczeń jest utrzymanie w okresie starzenia się sprawności, siły i giętkości umysłu na stałym poziomie.

Ćwiczenia

Początek i zakończenie dnia

1. Budzimy się i zasypiamy przy zapachu np. wanilii (zamknięty pojemnik z zapachem). Pobudzamy nowe drogi nerwowe.
2. Zamykamy oczy biorąc prysznic (w trakcie tych czynności poczujemy strukturę naszego ciała, lokalizujemy wszystkie niezbędne akcesoria za pomocą dotyku).
3. Zmiana rąk np. przy szczotkowaniu zębów, czesaniu włosów, zapinaniu guzików, wkładaniu butów, ubieraniu się). Tego typu ćwiczenia mogą doprowadzić do szybkiego i dość znacznego rozwoju połączeń w tych częściach kory mózgowej, które są odpowiedzialne za przetwarzanie informacji czuciowej wysyłanej przez rękę.
4. Wyczucie formy np. ubrania (szorstki, gładki, chropowaty, jedwabisty). Posługiwanie się palcami przy rozpoznawaniu przedmiotów różniących się kształtem i fakturą powoduje zmiany w sieci połączeń neuronalnych i powiększenie się obszarów mózgu związanych z dotykiem.
5. Wprowadzanie nowości (zmiana kolejności wykonywanych czynności porannych, zmian żywieniowa, zamiast wiadomości włączmy muzykę, inny program, także ten który nas nie interesuje, nowa trasa spacerów z psem). Badanie mózgu metodami obrazowania funkcjonalnego wykazały wzrost aktywności wielu odległych od siebie obszarów kory mózgowej podczas wykonywania nowych zadań.
6. Symfonia zmysłów w kąpieli (zmian mydła, olejki, kremy, świece, szczotki, gąbki, muzyka). W ten sposób tworzymy pożyteczne, uwalniające nas od stresu związki skojarzeniowe.
7. Przyjemność dla ucha (głośne czytanie, zmiana ról). Słuchanie pobudza dwa różne obszary kory mózgowej lewej i prawej, wymawianie słów pobudza zarówno korę ruchową obu półkul, jak i móżdżek, patrzenie zaś na słowa pobudza tylko jeden obszar kory w lewej półkuli.

Przejazdy

1. Bezwzrokowe ruszanie. Zamykając oczy, dajemy sobie okazję do powiększania utworzonych związków skojarzeniowych o nowe elementy, takie jak wyczuwanie dotykiem kształtu kluczy czy chłód stali, z której zrobione są sprzączki pasów bezpieczeństwa. Doznania tego typu tłumimy, jeśli posługujemy się wyłącznie wzrokiem.
2. Przecieranie nowych szlaków (droga na piechotę daje więcej możliwości ćwiczenia mózgu). Tworzymy nowe związki skojarzeniowe, aby myśleć w sposób elastyczny i przestrzenny.
3. Wymiana myśli (wspólna jazda samochodem, rozmowa).
4. Okna możliwości (otwieramy okna, wpuszczamy do wnętrza całą mozaikę zapachów, dźwięków). Tworzymy w ten sposób mapy umysłowe na podstawie związków skojarzeniowych pomiędzy bodźcami zapachowymi, słuchowymi i wzrokowymi.
5. Zapach muzyki (podczas jazdy samochodem można posłużyć się substancjami aromatycznymi do tworzenia nowych skojarzeń pomiędzy zapachami a dźwiękami.
6. Bądźmy towarzyscy (uśmiechajmy się do przechodniów, pozdrawiajmy, pomachajmy ręką). Aktywność społeczna i umysłowa to podstawowe czynniki wpływające na zdrowie umysłu.
7. Niech ktoś inny poprowadzi (korzystajmy z autobusu, pociągu, weźmy coś do czytania, słuchania,

W pracy

1. Trochę zamieszania (poprzestawiajmy przedmioty na biurku, przełóżmy zegarek na drugą rękę). Zmiany stymulują połączenia w mózgu odpowiedzialne za uczenie się przestrzenne oraz skłania wzrokowe i ruchowo-czuciowe obszary kory do pracy nad tworzeniem nowych map umysłowych.
2. Zobaczmy to w innym świetle (wprowadźmy kolory w miejscu pracy). Kolory budzą silne skojarzenia emocjonalne, co może spowodować, że pod ich wpływem pojawią się nowe uczucia w stosunku do zwykłych przedmiotów i wydarzeń.
3. Pachnący numer (doniczki z ziołami). Zapachy ożywiają i dostarczają energii. Urządzenia klimatyczne japońskich biurowców rozpylają zapach cynamonu lub gałki muszkatołowej, aby spowodować zwiększenie wydajności pracy.
4. Burza mózgów – maszyna skojarzeń. Celem tego ćwiczenia jest stworzenie klimatu pobudzającego do generowania niezwykłych skojarzeń.
5. Wszystko do góry nogami (odwracamy do góry nogami zegar, kalendarz, zdjęcie rodziny). Pobudzamy prawą półkulę mózgu usiłując zinterpretować kształty, kolory i relacje pomiędzy poszczególnymi fragmentami tego zagadkowego obrazu. Oglądanie przedmiotów do góry nogami budzi w nas drzemiącego artystę

Zakupy

1. Idziemy na targ (oglądajmy, wąchajmy, próbujmy, dotykajmy). To ćwiczenie zawiera wszystkie elementy: wielozmysłowe skojarzenia pomiędzy różnymi kolorami, zapachami i smakami, interakcje społeczne.
2. Zakupy w sklepie etnicznym (spędźmy trochę czasu w dziale przypraw). Ponieważ układ węchowy posiada bezpośrednie połączenia z ośrodkiem emocji w mózgu, nowe zapachy mogą wywołać niespodziewane efekty.
3. Ćwiczenia mózgu w supermarkecie. Używamy wszystkich zmysłów, zmieniamy zwykłą trasę zakupów, nie chwytamy bez zastanowienia produktów, ale prosimy osoby obsługujące stoiska, żeby nam pomogły coś wybrać, zmieniamy sposób przeglądania półek. (Towary zazwyczaj są tak rozmieszczone, że te, których sprzedaż jest najbardziej opłacalna, znajdują się na wysokości oczu. Przyjrzyjmy się wszystkim wyłożonym produktom od najwyższej do najniższej półki).
4. Obudźmy naszego wewnętrznego łowcę-zbieracza (zamiast kupować, możemy zbierać jagody, poziomki, grzyby, sporządźmy listę zakupów, ugotujmy obiad z tego, co nam się akurat spodobało w sklepie).

Przy stole

1. Wspólny posiłek w milczeniu (smakujmy potrawy, wsłuchajmy się w otoczenie).
2. Zmiana miejsc. Zmiana miejsc sprawia, że musimy podjąć wyzwanie i zrewidować przestarzałe skojarzenia.
3. Zatykamy nos, próbując różnych potraw. Takie doświadczanie właściwości potraw zachodzi za pośrednictwem zupełnie innych dróg nerwowych w mózgu niż odczuwanie smaku dzięki stymulacji zapachowej.
4. Demokratyczny posiłek (pozwólmy każdemu członkowi rodziny wymyślić jedno danie wchodzące w skład naszego obiadowego menu).
5. Wprowadzamy element nowości (zjedzmy płatki na obiad, zmieńmy kolejność spożywanych potraw, zmieńmy miejsce spożywania posiłku, zmiksujmy owoce, jarzyny, jedzmy posługując się „złą” ręką).
6. Dodajmy smaku otoczeniu (światło świec, nowa porcelana, kwiaty, odpowiedni obrus, serwetki) Wzbogacanie zmysłowego, społecznego i emocjonalnego otoczenia, w którym spożywamy posiłki, stanowi doskonałą pożywkę dla umysłu.
7. Pokarm również dla myśli (pobawmy się kuchnią chińską, japońską, włoską, meksykańską, marokańską (gdzie wszystko jemy palcami itp.).
8. Testujemy wina (kolor, aromat, smak).

Czas wolny

1. Nowe miejsca, nowe twarze (pojedźmy gdzieś, gdzie nigdy nie byliśmy) Napięcie, jakie możemy odczuwać pod wpływem nieznanych obrazów, dźwięków, smaków i języka, sprawia, że nasz mózg zaczyna pracować na najwyższych obrotach.
2. Stawiamy czoło wyzwaniom pogody i terenu.
3. Bądźmy twórczy (warsztaty twórcze, obozy sportowe, wakacje z kursem na prawo jazdy, ratownika medycznego itp.). Wzmacniajmy nasz potencjał mózgu poprzez naukę nowych umiejętności.
4. Zwariowana przejażdżka (niezaplanowana przejażdżka w nieznane) To doskonałe ćwiczenie orientacji przestrzennej, a włączenie do tej gry rodziny i przyjaciół dostarcza okazji do wspólnych doświadczeń, wspomnień, wspólnych posiłków i wspólnych skojarzeń.
5. Autoekspresja (grupowa działalność artystyczna, indywidualna działalność artystyczna) Sztuka jest doskonałym sposobem pobudzania obszarów kory mózgowej odpowiedzialnej za emocje i ekspresję pozawerbalną.
6. Improwizacja (nakręćmy własny film, odczytujemy na głos jakąś sztukę z podziałem na role, słuchamy jakiegoś utworu muzycznego i staramy się zidentyfikować instrumenty, gra w „Co to za dźwięk?”, przekażmy nasze myśli komuś bez użycia głosu [kalambury]).
7. W parku (zróbmy coś nowego: podglądanie ptaków, rozpoznawanie roślin, puszczanie latawców, zjeżdżanie na sankach).
8. Nowe hobby (opanujmy obsługę jakiegoś nowego urządzenia, nauczmy się bezwzrokowego maszynopisania, z jednym okiem przysłoniętym opaską złóżmy mały samolot, łódkę z papieru, nauczmy się języka migowego).

Pamiętajmy, że aktywny mózg to zdrowy mózg, podczas gdy brak aktywności umysłowej prowadzi do obniżenia jego sprawności.

Literatura:
Lawrence C. Katz, Manning Rubin, Neurobik. Zadbaj o kondycję mózgu, tłumaczenie z angielskiego Anna Buingoc, KDC, Warszawa 2002.

_{Maria Marciniak-Kraśko, logopeda, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Bielsku Podlaskim}