Skutki przemocy w rodzinie
Przemoc w rodzinie jest bezsprzecznie zjawiskiem negatywnym i mającym ogromny wpływ na rozwój człowieka na wszystkich etapach jego życia. Odciska ona głębokie piętno na psychice ofiar, niszcząc ich osobowość. Jest przyczyną różnych zaburzeń psychicznych.
Osoby będące ofiarami przemocy charakteryzują się nadmierną czujnością, zewsząd wyczekują sytuacji zagrożenia, są nadmiernie pobudzone, często dotykają je koszmary senne oraz dolegliwości psychosomatyczne. Takie traumatyczne wydarzenia mogą również niszczyć kontakty społeczne, przyjaźń, miłość oraz przywiązanie do rodziny.
System obronny ofiary zwykle załamuje się, staje się ona bezbronna, uległa, towarzyszy jej poczucie zniechęcenia, zmęczenia fizycznego i psychicznego oraz rezygnacja we wszystkich sferach życia. Osoby, które doznały przemocy, przejawiają zaburzenia regulacji emocji. Nie radzą sobie z wybuchami agresji, występowaniem gniewnych dysforii. Towarzyszy im także wzmożone napięcie oraz nerwowość. Objawy te nasilają się i utrwalają w sytuacji powtarzających się napadów i aktów przemocy. W sytuacji, kiedy jednostka dochodzi do przekonania, iż nie może nic zrobić, popada zazwyczaj w stan biernej rezygnacji. Ofiara wówczas poddaje się, zaprzestaje jakichkolwiek działań zdając sobie sprawę, iż nie ma znacznego wpływu na to, co się dzieje.
Oddzielnie można opisać zespół negatywnych konsekwencji przemocy stosowanej wobec dziecka. Jest to szczególny przypadek przemocy, gdyż wydarzenia z dzieciństwa mają ogromne znaczenie dla całego życia człowieka. Wpływają na rozwój dziecka, rozwój jego osobowości, umiejętność współżycia z innymi i budowania bliskich intymnych relacji.
Dzieci maltretowane psychicznie nacechowane są brakiem zaufania do innych, brakiem poczucia bezpieczeństwa, poczuciem bezradności i złości, nieumiejętnością rozwiązywania problemów, wynikającą z niskiego poczucia własnej wartości. Dramatem dziecka krzywdzonego jest fakt, że największym odczuwanym przez nie zagrożeniem jest zagrożenie płynące ze strony najbliższych. Dzieci nie mają wystarczająco rozwiniętego aparatu poznawczego, aby za pomocą intelektu zrozumieć całą sytuację i nadać jej sens. Często dochodzą do wniosku, że to one są winne zaistniałej sytuacji. Obarczają się winą za to, co dzieje się w domu, awantury bowiem zaczynają się od kłótni o kwestie opieki lub wychowania dzieci. Nie rozumiejąc dynamiki i procesu przemocy, uważają, że to one wywołują przemoc. Dochodzą do wniosku, że powinny zmienić swe zachowanie, by zapanował spokój, są np. bardzo grzeczne, spokojne, świetnie się uczą. Zauważono, że nawet niemowlęta zmieniają swe zachowanie jakby przeczuwając, że może to wyciszyć negatywne emocje.
Dzieci krzywdzone stosują specyficzne mechanizmy obronne zafałszowując rzeczywistość i zmieniając znaczenie wydarzeń, często idealizują sprawcę przemocy i utrzymują z nim paradoksalną więź, polegającą jednocześnie na odczuwaniu głębokiej nienawiści i fanatycznego wręcz przywiązania.
Dzieci mają tendencje do uciekania od trudnej rzeczywistości w świat fantazji. Często snują fantazje agresywne dotyczące np. zabicia agresywnego rodzica lub dania mu nauczki, by zostawił ofiarę w spokoju. Tego rodzaju reakcje mogą być spowodowane obwinianiem się dziecka o prowokowanie przemocy w domu.
Wśród zachowań ucieczkowych często pojawiają się tendencje do uzależnień – alkohol, narkotyki, gry komputerowe. U dzieci młodszych – kompulsywna zabawa. Dzieci nie potrafią sobie poradzić z olbrzymimi pokładami złości i gniewu związanymi z ich trudną sytuacją. Nie posiadają możliwości, by wyładować złość i gniew na sprawcach przemocy, więc posługują się mechanizmem obronnym projekcji swojej złości na inne osoby lub instytucje. Jest to postawa przejawiająca agresję nie tylko w stosunku do otoczenia, ale również do samych siebie, co w konsekwencji doprowadza do autodestrukcji, np. samookaleczeń lub prób samobójczych.
Wczesne rozpoznanie skutków przemocy może doprowadzić do zlokalizowania jej przyczyn i dzięki temu, przyczynić się do przerwania błędnego koła przemocy.
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Bielsku Podlaskim diagnozuje zjawisko przemocy. Z rejestrów policyjnych wynika, iż w roku 2015 terenie powiatu bielskiego zarejestrowano 230 osób dotkniętych przemocą w rodzinie, natomiast podejrzanych o stosowanie przemocy – 143 osoby. Przeprowadzono 614 interwencji w związku z zaistniałą przemocą domową.
Osoby dotknięte przemocą w rodzinie jak również osoby stosujące przemoc, mają możliwość skorzystania z pomocy specjalistów Centrum w zakresie przezwyciężania ww. problemów.
Katarzyna Jurczuk, psycholog, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Bielsku Podlaskim
